نقش اسیدهای هیومیک در تقویت ریشه‌دهی گیاهان: بررسی یک تقویت‌کننده طبیعی خاک

نقش اسیدهای هیومیک در تقویت ریشه‌دهی گیاهان: بررسی یک تقویت‌کننده طبیعی خاک

در دنیای کشاورزی و باغبانی، اهمیت یک سیستم ریشه‌ ای قوی و سالم غیرقابل انکار است. ریشه‌ ها شریان ‌های حیاتی گیاهان هستندکه مواد مغذی، آب و پایداری را برای گیاه فراهم می‌کنند. برای کشاورزان و باغداران، یکی از چالش‌ های اساسی، اطمینان از توسعه ی سریع، قوی و کارآمد گیاهان است. در اینجا است که کشاورزان خبره از اسیدهای هیومیک به عنوان یک راهکار طبیعی و قدرتمند در توسعه ی رشد ریشه و بهبود سلامت خاک استفاده می کنند.

آشنایی با اسیدهای هیومیک: تقویت‌کننده‌ های طبیعی حاصلخیزی

اسیدهای هیومیک مولکول‌ های پیچیده آلی هستند که از تجزیه مواد گیاهی و حیوانی طی هزاران سال به وجود می‌آیند. این مواد طبیعی بخشی عمده از هوموس، ماده آلی تیره و غنی موجود در خاک را تشکیل می‌ دهند. اسیدهای هیومیک به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: اسید هیومیک، اسید فولویک، و هیومین که هر یک در اندازه مولکولی و حلالیت متفاوت هستند و هر یک مزایای منحصر به ‌فردی را برای خاک و گیاهان فراهم می‌کنند.

اثر تحریک‌کنندگی اسیدهای هیومیک بر ریشه ‌دهی گیاهان

نقش اسیدهای هیومیک در ریشه‌ دهی گیاهان بسیار قابل توجه است. آنها، اینگونه عمل می‌کنند:

1- افزایش جذب مواد مغذی: اسیدهای هیومیک مواد مغذی ضروری موجود در خاک را کلاته کرده و آنها را برای گیاهان قابل دسترس تر می‌کنند. این امر به ویژه برای جذب ریز مغذی‌ هایی مانند آهن، روی و منگنز که برای توسعه ریشه حیاتی هستند، اهمیت دارد. وقتی گیاهان دسترسی بهتری به این مواد مغذی داشته باشند، می ‌توانند انرژی بیشتری را به توسعه سیستم ریشه ‌ای قوی و گسترده اختصاص دهند.

2- بهبود رشد ریشه: اسیدهای هیومیک تولید هورمون‌ های محرک رشد ریشه مانند اکسین ‌ها را تحریک می‌کنند. این هورمون ‌ها گیاهان را به رشد بیشتر ریشه ‌های جانبی و تارهای ریشه‌ ای تشویق می‌کنند، که سطح بیشتری برای جذب مواد مغذی و آب فراهم می‌آورد. نتیجه آن یک شبکه ریشه ‌ای قوی ‌تر است که می ‌تواند گیاهان سالم ‌تر و پربارتری را حاصل کند.

3- افزایش مقاومت ریشه: با بهبود سلامت کلی سیستم ریشه، اسیدهای هیومیک به گیاهان کمک می‌کنند تا در برابر استرس ‌های محیطی مانند خشکی، شوری و بیماری مقاومت کنند. یک سیستم ریشه ‌ای قوی ‌تر به معنای آن است که گیاهان بهتر می توانند در شرایط دشوار زنده بمانند و رشد کنند.

تأثیر اسیدهای هیومیک بر خواص شیمیایی و فیزیکی خاک

اسیدهای هیومیک نه تنها به طور مستقیم به گیاهان سود می رسانند، بلکه خواص شیمیایی و فیزیکی خاک را نیز بهبود می‌بخشند و محیط مساعدتری برای رشد ریشه ایجاد می‌کنند.

1- ساختار و تهویه خاک: اسیدهای هیومیک ساختار خاک را با پیوند دادن ذرات خاک به یکدیگر بهبود می‌بخشند، که این کار تهویه خاک و نگهداری آب را افزایش می‌ دهد. خاک خوب تهویه شده به ریشه‌ ها اجازه می ‌دهد تا نفس بکشند و به اکسیژن مورد نیاز برای تنفس دسترسی داشته باشند، در حالی که بهبود نگهداری آب اطمینان می ‌دهد که ریشه‌ ها منبع ثابت رطوبت دارند.

2- بافر کردن pH خاک : اسیدهای هیومیک به عنوان بافر pH عمل می‌کنند و به خنثی سازی pH خاک کمک می‌کنند. این امر به ویژه در خاک‌ هایی که بیش از حد اسیدی یا قلیایی هستند اهمیت دارد، زیرا سطوح آستانه ایی pH (بسیار بالا یا پایین) می‌ تواند دسترسی به مواد مغذی را محدود کرده و رشد ریشه را مختل کند. با تثبیت pH خاک، اسیدهای هیومیک محیط متعادلی را ایجاد می‌کنند که در آن ریشه‌ ها می توانند رشد کنند.

3- افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی CEC : افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی(CEC) معیاری است از توانایی خاک برای نگه داشتن مواد مغذی ضروری و تبادل آنها با ریشه ‌های گیاه. اسیدهای هیومیک، CEC خاک را افزایش می‌دهند، به این معنا که خاک می ‌تواند مواد مغذی بیشتری را نگه دارد و آنها را در صورت نیاز در اختیار گیاهان قرار می دهد. این امر به ویژه در خاک ‌های شنی که معمولاً CEC پایینی دارند و نگهداری مواد مغذی ضعیفی دارند، مفید می باشد.

مقایسه انواع مختلف اسیدهای هیومیک بر اساس منبع آنها

همه اسیدهای هیومیک یک شکل و مشابه نیستند. اثرگذاری اسیدهای هیومیک می‌تواند به طور قابل توجهی بر اساس منبع و فرایند تولید آنها متفاوت باشد. در اینجا مقایسه‌ای از انواع مختلف اسیدهای هیومیک بر اساس منشا آنها آورده شده است:

1- اسیدهای هیومیک استخراج شده از لئوناردیت: لئوناردیت، نوعی زغال نرم قهوه ‌ای غنی از مواد هیومیکی، یکی از بهترین منابع برای استخراج اسیدهای هیومیک است. اسیدهای هیومیک مشتق ‌شده از لئوناردیت به دلیل خواص کلاته‌ای برتر، وزن مولکولی بالا و همچنین محتوای بالای اسید فولویک و اسید هیومیک خود در توسعه ی رشد ریشه و بهبود ساختار ساختمان خاک بیشترین اثر را دارند.

2- اسیدهای هیومیک استخراج شده از پیت: پیت یکی دیگر از منابع رایج اسیدهای هیومیک است، اگرچه معمولاً دارای غلظت کمتری از مواد هیومیکی نسبت به لئوناردیت است. اسیدهای هیومیک مشتق‌شده از پیت اغلب در مخلوط ‌های گلدانی و بهبود دهنده‌ های خاک استفاده می‌شوند. در حالی که مؤثر هستند، آنها عموماً کارایی پایین تری نسبت به محصولات به دست آمده از لئوناردیت دارند و برای کاربردهایی مناسب اند که به اثرات ملایم‌تری مورد نیاز است.

3- اسیدهای هیومیک استخراج شده از کمپوست: اسیدهای هیومیک می‌توانند از مواد آلی کمپوست شده نیز استخراج شوند. این اسیدها به طور کلی در ترکیب متغیر هستند، بسته به منبع مواد اولیه کمپوست، اسیدهای هیومیک مشتق ‌شده از کمپوست در بهبود باروری خاک و فعالیت میکروبی مفید هستند، اگرچه ممکن است تحریک ریشه‌ای قوی ‌تری نسبت به اسیدهای هیومیک مشتق ‌شده از لئوناردیت یا پیت فراهم نکنند. خطر این دسته از هیومیک اسیدها، وجود سدیم و فلزات سنگین در آنهاست که می تواند ضررهای جبران ناپذیری به خاک وارد کند.

4- اسیدهای هیومیک مشتق‌شده از لیگنیت: لیگنیت، نوعی زغال با محتوای کربنی کمی کمتر از لئوناردیت، یکی دیگر از منابع اسیدهای هیومیک است. اسیدهای هیومیک مشتق‌شده از لیگنیت به طور کلی از غلظت کمتری برخوردار هستند. و اثر بخشی محدودی دارند.

انواع روش های استخراج هیومیک اسید

فرآیند استخراج، نقش مهمی در تعیین کیفیت و خواص نهایی محصول اسید هیومیک دارد. در اینجا به بررسی مهم ترین روش رایج استخراج می‌پردازیم:

استخراج قلیایی، استفاده از هیدروکسید سدیم

رایج‌ترین و ارزان ترین روش برای استخراج اسیدهای هیومیک، استفاده از محلول قلیایی می باشد که معمولاً هیدروکسید سدیم (NaOH) است. محیط قلیایی باعث شکستن مواد آلی و حل شدن اسیدهای هیومیک می‌شود که سپس از باقی‌مانده‌ های جامد جدا می‌شوند.
استفاده از هیدروکسید سدیم می‌تواند باعث شود که محصولات اسید هیومیک تولید شده حاوی مقدار زیادی سدیم باشند که می تواند مضرات جبران ناپذیری برای گیاهان و خاک به همراه داشته باشند. محصولاتی که به این روش بدست می آیند، معمولا بسیار ارزان تر به بازار عرضه می شوند.

استخراج به وسیله ی هیدروکسید پتاسیم

مشابه استخراج با NaOH، استخراج با KOH نیز شامل ایجاد یک محیط قلیایی است. محلول هیدروکسید پتاسیم به منبع مواد آلی (مانند لئوناردیت، یا کمپوست) اضافه می‌شود که به شکستن ساختارهای پیچیده آلی کمک کرده و اسیدهای هیومیک را به داخل محلول آزاد می‌کند.
به طبع، استفاده از هیدروکسید پتاسیم بجای هیدروکسید سدیم، باعث می شود محصول نهایی سدیم کمتری داشته باشد و همچنین به تغذیه ی گیاه با پتاسیم کمک کند.
هیدروکسید پتاسیم معمولاً گران‌ تر از هیدروکسید سدیم است و محصولی گران تر و با کیفیت تری حاصل می کند.

نتیجه‌گیری :هیومیک اسید، ابزاری حیاتی برای تقویت رشد ریشه و سلامت خاک

استفاده از اسیدهای هیومیک در برنامه‌های کود دهی یک از راه های موثر برای تقویت ریشه‌ دهی گیاهان و بهبود کلی سلامت خاک است. اسیدهای هیومیک مزایای متنوعی ارائه می ‌دهند که آنها را به یکی از اجزای اساسی در کشاورزی پایدار و پربار تبدیل می‌کند.
سپاهان رویش، به عنوان اولین وارد کننده هیومیک اسید به کشاورزی ایران، سبد گسترده ایی از انواع ترکیبات بر پایه ی هیومیک و فولویک اسید به بازار ارائه می کند. با انتخاب محصول مناسب برای نیازهای خاص خود، از به حداکثر رساندن کارایی کشت خود اطمینان حاصل کنید.
بروشور کامل هیومیک اسیدهای سپاهان رویش را اینجا دانلود کنید.

 

منبع:

1. Canellas, L. P., et al. (2015). Humic and fulvic acids as biostimulants in horticulture. Scientia Horticulturae, 196, 15-27.

2. Nardi, S., et al. (2002). Physiological effects of humic substances on higher plants. Soil Biology and Biochemistry, 34(11), 1527-1536.

3. Trevisan, S., et al. (2010). Humic substances biological activity at the plant-soil interface: From environmental aspects to molecular factors. Plant Signaling & Behavior, 5(6), 635-643.

4. Aguirre, E., et al. (2009). The root application of a purified humic acid modifies the apoplastic root antioxidant enzymes and levels of polyamines in pepper plants under iron deficiency conditions. Plant Physiology and Biochemistry, 47(5), 473-479.

5. Calvo, P., et al. (2014). Agricultural uses of plant biostimulants. Plant and Soil, 383(1-2), 3-41.